“Biberiye ve Saç Bakımı: Bilimsel Bulgular Işığında Geleneksel Bir Bitki”
---
Rosmarinus officinalis L., yani halk arasında bilinen adıyla biberiye, Akdeniz havzasına özgü, yaprak dökmeyen çalı formunda bir bitkidir. Lamiaceae (ballıbabagiller) familyasına ait olan biberiye, ülkemizde hasalbal, akpüren, kuşdili gibi adlarla da anılmaktadır. Antik çağlardan bu yana hem tıbbi hem kültürel ritüellerde kullanılmış, günümüzde ise bilimsel araştırmalarla farmakolojik etkileri daha net bir şekilde ortaya konmuştur.
Fitokimyasal Profili ve Farmakopelerdeki Yeri
Biberiye yaprakları tanenler, uçucu yağlar (özellikle 1,8-sineol, kafur, borneol) ve polifenoller (özellikle rosmarinik asit) açısından zengindir. Avrupa Farmakopesi'ne göre, biberiye yaprağından elde edilen drogda minimum 12 mL/kg uçucu yağ ve %3 hidroksisinnamik asit (rosmarinik asit) bulunması gerekmektedir.
Avrupa İlaç Ajansı (EMA) ise biberiye yapraklarını; sindirim sistemi şikayetleri, hafif kas-eklem ağrıları ve periferik dolaşım bozukluklarının destekleyici tedavisinde çay ve banyo katkısı şeklinde kullanılmasını geleneksel olarak uygun bulmaktadır (1).
Nöropsikolojik Etkileri: Kaygı, Hafıza ve Uyanıklık
Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar,
biberiye uçucu yağının sadece fiziksel değil, psikolojik etkiler de gösterebildiğini ortaya koymuştur.
Örneğin Mank-Halati ve arkadaşları, cerrahi operasyon öncesi hastalarda 30 dakika biberiye uçucu yağı inhalasyonunun anksiyeteyi anlamlı düzeyde azalttığını göstermiştir (2).
Benzer şekilde Rahimi ve ekibi, biberiye yağı içeren rozetlerin stres düzeylerini düşürdüğünü saptamıştır (3).
Alvarado-García'nın çalışmasında ise, Zung Anksiyete Ölçeği ile ölçülen kaygı seviyelerinde belirgin azalma izlenmiştir (4).
Ayrıca 2024 yılında yapılan bir deneysel çalışmada, Alzheimer modeli oluşturulmuş farelerde biberiye ekstraktı; mekansal öğrenmeyi ve hafızayı geliştirmiş, hipokampal miyelinleşme ve ATP
üretimiyle ilgili genleri aktive etmiştir (5).
Üniversite öğrencileriyle yürütülen randomize kontrollü çalışmada ise ağızdan alınan biberiye takviyesi, ileriye dönük ve geriye dönük hafıza üzerinde olumlu etkiler göstermiş, anksiyete ve uyku kalitesinde iyileşme sağlamıştır (6).
Biberiye ve Saç Derisi Sağlığı
Biberiye özütü, saç bakım ürünlerinde giderek artan bir sıklıkla tercih edilmektedir. Bunun temel sebepleri arasında:
Mikrosirkülasyonu artırıcı etkisi (7)
Antioksidan kapasitesi (5)
Antienflamatuvar özellikleri (5)
Antimikrobiyal etkinliği (özellikle Malassezia furfur ve Trichophyton rubrum’a karşı) (8)
5-alfa redüktaz enzimini inhibe ederek testosterona bağlı saç dökülmesini baskılayıcı etkisi (9)
gibi mekanizmalar yer almaktadır.
Androgenetik alopesi (AGA) tanılı bireylerde yürütülen bir çalışmada, biberiye uçucu yağı ile yapılan topikal uygulamanın, %2 minoksidil ile karşılaştırıldığında eşdeğer düzeyde saç sayısını artırdığı gösterilmiştir (10).
Fareler üzerinde yapılan başka bir çalışmada ise %1 oranında biberiye etanolik ekstraktının, minoksidil kadar saç uzamasını desteklediği gösterilmiştir (11).
Doğal Saç Bakım Formülasyonlarında Yeri
Biberiye ekstresi; saç serumları, durulanmayan tonikler, saç maskeleri ve şampuanlarda sıklıkla kullanılır. Tek başına etkinliğinin yanı sıra, nane yağı, kafein, ginseng gibi diğer saç büyümesini destekleyen bileşenlerle birlikte sinerjik etki oluşturabilir.
Modern kozmetik formülasyonlarda kullanım avantajları:
✔️Uçucu yağ formu ile saçlı deride hızlı emilim
✔️Polifenoller aracılığıyla serbest radikal hasarına karşı koruma
✔️Yağlı ve kepekli saç derisinde sebum